85 ФАКТАЎ АБ РОДНАЙ ГОМЕЛЬШЧЫНЕ

Рэспубліканскі біялагічны заказнік «Кастрычніцкі»

Рэспубліканскі біялагічны заказнік «Кастрычніцкі» размешчаны на тэрыторыі Кастрычніцкага раёна, на захадзе ад раённага цэнтра. Плошча яго складае 4070 га, заказнік быў створаны ў 2003 годзе для захавання ўнікальных старажытных лясоў, утвораных такімі пародамі як дуб, граб, ясень, хвоя, бяроза, елка і чорная алешына. Прыкладна трэцяя частка з іх адносіцца да катэгорыі стараўзроставых або перастойных. Па тэрыторыі заказніка працякаюць рэкі Пціч і Нератоўка.

Некаторыя расліны і жывёлы, якія сустракаюцца тут, занесены ў Чырвоную кнігу Рэспублікі Беларусь. Да іх датычацца 5 відаў раслін і 10 відаў жывёл. Асабліва шмат рэдкіх прадстаўнікоў птушак: чорны бусел, вялікі бугай, зімародак, вялікі арлец і іншыя.

Цар-дуб

Недалёка ад вёскі Данілевічы Лельчыцкага раёна горда ўзвышаецца над дрэвамі магутны помнік прыроды рэспубліканскага значэння — цар-дуб. Ён з’яўляецца часткай турыстычнай сцежкі і гонарам палескай зямлі. Гэты цудоўны гігант расце ў старой дуброве, сам ён самы тоўсты і высокі: вышынёй 32 м, дыяметрам 1,6 м (на вышыні 1,3 м), у акружнасці 4,5 м, абхапіць яго могуць толькі пяць ці шэсць чалавек. Людзі лічаць, што яму 600 гадоў, але навукоўцы вызначылі, што яго ўзрост складае 350 гадоў. Да цар-дуба прыязджаюць не толькі з Беларусі, але і з суседніх краін, загадваюць жаданне і па традыцыі пакідаюць манетку, каб яно спраўдзілася. Ходзіць у ваколіцах яшчэ адна легенда, быццам бы немцы хацелі цар-дуб спілаваць і вывезці ў Германію, але партызаны яго адбілі. Дакладна вядома, што пад цар-дубам абедалі камандзіры атрадаў партызанскага руху С.А. Каўпака.

Сёння стаіць ён, узвышаючыся над асяроддзем, як сімвал чысціні і ўнікальнасці нашых лясоў, сімвал крэпасці духу нашага народа, яго фізічнага і духоўнага багацця.

 

Тураўскія крыжы

Крыжы якія растуць у Тураве — самая вядомая і загадкавая славутасць гэтага населеннага пункта.

Паводле адной тураўскай легенды, калісьці гэтых крыжоў было 12, а прыплылі яны супраць плыні ў Тураў з Кіева па р. Прыпяць, адразу пасля таго, як Русь падвергнулася Хрышчэнню. Калі мясцовыя жыхары пачалі здабываць каменныя знаходкі з рэчкі, то вада ў ёй набыла яркі пунсовы колер. Прастаялі яны як сімвалы веры і надзеі амаль 1000 гадоў, пакуль у 1930 годзе па загадзе бальшавікоў іх не скінулі назад у раку. Праз сем гадоў жыхары Турава зноў сталі відавочцамі невытлумачальнага: два вялікіх крыжы плылі побач, дакранаючыся сваімі перакладзінамі адзін да другога, нібы два чалавекі, узяўшыся за рукі. Відавочцы адчулі страх, калі зразумелі, што крыжы не драўляныя, а каменныя. Трэці крыж быў знойдзены пазней і таксама ў рацэ.

Гэтыя крыжы захаваліся да нашых дзён і лічацца цудатворнымі. Два стаяць у Тураўскай царкве Усіх Святых, і называюць іх «маці» і «бацька», а трэці — у капліцы ў вёсцы па-суседску.

Свята-Троіцкі храм у Ельску

Ельскі Храм Жываначальнай Тройцы — старажытная драўляная царква і самы стары дом у Ельску. Царква была пабудавана ў 1770-я гады мясцовым памешчыкам Казімірам Аскеркам, спецыяльна для мясцовашанаванага цудатворнага абраза Васьковіцкай Божай Маці.

Паводле падання, у 1757 годзе селянін страціў сваіх валоў. Ён доўга шукаў іх, пакуль не прыйшоў на невялікі лясісты пагорак («Востраў Васькоўка»). Тут на грушавым дрэве ён убачыў у незвычайным ззянні абраз Божай Маці, а побач — сваіх зніклых валоў.

На месцы цудоўнай з’явы іконы пабудавалі спачатку капліцу, а затым драўляную Васькаўскую царкву. Ельская Свята-Траецкая царква была дзеючай ўвесь час пасля свайго заснавання. Храм як быццам абыходзяць бокам усе войны, смуты і рэвалюцыі. Ні ў першую, ні ў Другую сусветныя войны драўляная царква была пашкоджана. Падчас Вялікай Айчыннай вайны Траецкая царква стала журботным месцам. Тут пакаралі смерцю партызан і непакорлівых яльчан, якія пярэчылі новай уладзе. У нашы дні царква з’яўляецца помнікам драўлянага дойлідства з рысамі класіцызму.